Pictorial Summary
There is a very thin line to actually dissect the difference between the tax exemptions under Section 10(Cha) and taxable windfall gains under Section 2(Ja1) of the Income Tax Act. So lets start with a pictorial summary of the meaning of Section 10(Cha) and Section 2(Ja1):
Text from the Income Tax Act, 2058
छुट हुने रकमहरू: देहायका रकमहरूमा कर छुट हुनेछ :
दफा १०(च): दफा ७, ८ वा ९ बमोजिम आयको गणना गर्दा समावेश गरिनुपर्ने रकम बाहेक उपहार, इच्छापत्र, अपुताली वा छात्रवृत्तिको रूपमा प्राप्त रकमहरू,
परिभाषा:
दफा २(ज१): “आकस्मिक लाभ” भन्नाले चिठ्ठा, उपहार, पुरस्कार, बक्सिस, जितौरी वा अन्य कुनै पनि आकस्मिक रूपमा प्राप्त हुने लाभ सम्झनु पर्छ ।
आकस्मिक लाभमा कर कट्टी:
दफा ८८क(१): आकस्मिक लाभ बापतको भुक्तानीमा पच्चीस प्रतिशतका दरले कर कट्टी गर्नु पर्नेछ । तर साहित्य, कला, संस्कृति, खेलकुद, पत्रकारिता, विज्ञान, प्रविधि तथा सार्वजनिक प्रशासन क्षेत्रमा योगदान पुऱ्याए बापत प्राप्त हुने राष्ट्रिय र अन्तर्राष्ट्रियस्तरका पुरस्कारमा नेपाल सरकारले नेपाल राजपत्रमा सूचना प्रकाशन गरी आकस्मिक लाभ कर नलाग्ने गरी छुट दिन सक्नेछ ।
दफा ८८क(२): उपदफा (१) मा जुनसुकै कुरा लेखिएको भए तापनि साहित्य, कला, संस्कृति, खेलकुद, पत्रकरिता, विज्ञान, प्रविधि तथा सार्वजनिक प्रशासन क्षेत्रमा योगदान पुयाए प्राप्त हुने राष्ट्रिय र बापत अन्तर्राष्ट्रियस्तरका पाँच लाख रुपैयाँसम्मको पुरस्कारमा आकस्मिक लाभ कर लाग्ने छैन ।
Exemption under Section 10(Cha) doesn't apply when:
Section 10 provides that Wills, Inheritance, Scholarships and Gifts that are not subject to inclusion under Section 7, Section 8 or Section 9 of the Act, only then they are exempted from taxation. Elsewise they are subject to inclusion under some heading of Employment, Business or Investment Income and will be taxed accordingly.
But how to test if the the particular will, inheritance, scholarship or gift may be: (i) exempt from taxation, or (ii) subject to inclusion under Section 7, 8 and 9.
It mainly depends on:
(i) Whether the transaction is mere transfer of wealth or some form of consideration under employment, business or investment?
(ii) Is the tax deduction granted to the transferor on such transfer of wealth?
There are not clear guidelines provided to test this difference in the Income Tax Act or Manuals. Here is the only explanation provided by the Income Tax Manual in this regard:
रोजगारी, व्यवसाय वा लगानीसँग सम्बन्धित उपहार आयका सोही शीर्षकमा समावेश गर्नुपर्ने हुन्छ । त्यस्तै आकस्मिक लाभ कर लाग्ने बाहेक उपहार, ईच्छापत्र, अपुताली वा छात्रवृत्तिको रूपमा प्राप्त गरेको रकमहरू, जस्तै, विवाहको समयमा प्राप्त दाइजो, गरिब वा जेहेन्दार विद्यार्थीलाई उपलब्ध हुने छात्रवृत्ति जस्ता रकमहरू समेत कर छुट हुने रकम मानिन्छ । यस सम्बन्धी व्यवस्था तलको उदाहरणबाट थप प्रकाश पारिएको छ :
उदाहरण ९.२.५ : मानौं, गोपी बान्तवा नेपाल सरकारबाट प्राप्त छात्रवृत्ति अन्तर्गत कुनै मेडिकल कलेजमा MBBS पढिरहेका रहेछन् । सो बापत रु.१५ लाख खर्च हुन आउने रहेछ । यसको अलावा निजले मासिक रु.१० हजार थप नगद पनि सोही छात्रवृत्ति अन्तर्गत प्राप्त गर्ने गरेका रहेछन् । यसरी अध्ययनको लागि भएको खर्च एवम् प्राप्त रकम निजको आयमा समावेश गर्नु पर्दैन त्यस्तो रकमलाई छुट हुने रकम मानिन्छ ।
The word "Gift" is in both Section 10(Cha) and Section 2(Ja1)
In my view, the meaning of the Gift under Section 10(Cha) is in nature of Present (कोशेली/सौगात) where there is no element of competition/exchange of consideration, so is exempt from taxation, unless it is required to be included under section 7, 8 and 9. However, the meaning of Gift under Section 88Ka is in nature of Reward/Bounty (इनाम) where there may be some element of competition/exchange of consideration, so is subject to tax.
Additional Discussions
More discussion here:
1. Do i/mine need to pay income taxes on death?
2. Windfall Gain Tax in Nepal