| 1 |
1 |
#company |
अग्राधिकार सेयर (Preference Share) |
अग्राधिकार सेयर (Preference Share) : कम्पनीले आर्जन गरेको मुनाफाबाट तोकिएको दरमा लाभांश वितरण गर्ने गरी जारी गरिएको सेयर । कम्पनीले वितरण गर्ने लाभांश सम्बन्धमा साधारण सेयर धनीको भन्दा अग्र (पहिलो) अधिकार हुने हुनाले नै यस्ता सेयरलाई अग्राधिकार सेयर भनिएको हो । यस्तै कम्पनी खारेजीमा जाने भएमा पनि आफ्नो लगानी र सञ्चित लाभांश प्राप्त गर्ने सम्बन्धमा अग्राधिकार सेयर धनीहरूलाई पहिलो अधिकार हुन्छ । यसै कारण अग्राधिकार सेयरमा गरिने लगानीलाई तुलनात्मक रूपमा कम जोखिमपूर्ण मानिएको छ । तर कम्पनीले जतिसुकै नाफा आर्जन गरे तापनि अग्राधिकार सेयर धनीहरूले तोकिएको दरभन्दा बढी लाभांश प्राप्त गर्न सक्दैनन् । यस प्रकार अग्राधिकार सेयरमा गरिने लगानीमा जोखिम पनि कम र प्रतिफल पनि कम हुन्छ । सामान्यतः अग्राधिकार सेयर धनीहरूले आफ्नो हक हितसँग सम्बन्धित विषयमा छलफल हुने अवस्थामा बाहेक अन्य अवस्थामा कम्पनीको वार्षिक साधारण सभामा भाग लिन पाउँदैनन् । अग्राधिकार सेयरलाई मिश्रित प्रकृतिको धितोपत्र (Hybrid Security) को रूपमा पनि लिइन्छ किनभने यसमा साधारण सेयर तथा डिबेन्चर (ऋण) पत्र) दुबैको विशेषता पाइन्छ । कम्पनी ऐन, २०६३ को दफा ६५ मा गरिएको व्यवस्था अनुसार अग्राधिकार सेयर जारी गर्ने कम्पनीले केही निश्चित कुराहरू नियमावलीमा खुलाएको हुनु पर्दछ । जस्तै अग्राधिकार सेयर धनीले पाउने लाभांशको प्रतिशत कति हुने, कम्पनी खारेज गर्दा अग्राधिकार पाउने हो वा होइन, प्रत्येक वर्ष लाभांश जोडिदै जाने हो वा होइन, यस्तो सेयरमा मताधिकार हुने वा नहुने र हुने भए के कस्तो विषयमा के-कुन अनुपातमा मताधिकार हुने भन्ने कुरा खुलाउनु पर्दछ । यसै गरी अग्राधिकार सेयर साधारण सेयरमा परिणत हुन सक्ने वा नसक्ने, यस्तो सेयरको रकम निश्चित अवधि पछि फिर्ता हुने वा नहुने र फिर्ता हुने भए प्रिमियम सहित फिर्ता हुने हो वा विना प्रिमियम फिर्ता हुने हो, सो सम्पूर्ण कुराहरू पनि अग्राधिकार सेयरमा खुलाएको हुनु पर्दछ । नियमावलीमा अग्राधिकार सेयरलाई साधारण सेयरमा परिणत गर्ने व्यवस्था भएमा मात्र अग्राधिकार सेयर साधारण सेयरमा परिवर्तन गर्न पाइन्छ । |
Agradhikara seyara (Preference Share): Kampanile arjana gareko munaphabata tokieko darama labhansa vitarana garne gari jari garieko seyara. Kampanile vitarana garne labhansa sambandhama sadharana seyara dhaniko bhanda agra (pahilo) adhikara hune hunale nai yasta seyaralai agradhikara seyara bhanieko ho. Yastai kampani kharejima jane bhaema pani aphno lagani ra sancita labhansa prapta garne sambandhama agradhikara seyara dhaniharulai pahilo adhikara huncha. Yasai karana agradhikara seyarama garine laganilai tulanatmaka rupama kama jokhimapurna manieko cha. Tara kampanile jatisukai napha arjana gare tapani agradhikara seyara dhaniharule tokieko darabhanda badhi labhansa prapta garna sakdainan. Yasa prakara agradhikara seyarama garine laganima jokhima pani kama ra pratiphala pani kama huncha. Samanyatah agradhikara seyara dhaniharule aphno haka hitasamga sambandhita visayama chalaphala hune avasthama baheka anya avasthama kampaniko varsika sadharana sabhama bhaga lina paumdainan. Agradhikara seyaralai misrita prakrtiko dhitopatra (Hybrid Security) ko rupama pani liincha kinabhane yasama sadharana seyara tatha dibencara (rna) patra) dubaiko visesata paincha. Kampani aina, 2063 ko dapha 65 ma garieko vyavastha anusara agradhikara seyara jari garne kampanile kehi niscita kuraharu niyamavalima khulaeko hunu pardacha. Jastai agradhikara seyara dhanile paune labhansako pratisata kati hune, kampani khareja garda agradhikara paune ho va hoina, pratyeka varsa labhansa jodidai jane ho va hoina, yasto seyarama matadhikara hune va nahune ra hune bhae ke kasto visayama ke-kuna anupatama matadhikara hune bhanne kura khulaunu pardacha. Yasai gari agradhikara seyara sadharana seyarama parinata huna sakne va nasakne, yasto seyarako rakama niscita avadhi pachi phirta hune va nahune ra phirta hune bhae primiyama sahita phirta hune ho va vina primiyama phirta hune ho, so sampurna kuraharu pani agradhikara seyarama khulaeko hunu pardacha. Niyamavalima agradhikara seyaralai sadharana seyarama parinata garne vyavastha bhaema matra agradhikara seyara sadharana seyarama parivartana garna paincha. |
Preference Share: A share issued to distribute dividends at a fixed rate from the profits earned by the company. Such shares are called preferential shares because the ordinary shares are the first (first) right of the rich in relation to the dividend distributed by the company. Even if the company goes into liquidation, the shareholders have the first right to receive their investment and accumulated dividends. For this reason, investing in preferred shares is considered relatively less risky. But no matter how much profit the company earns, the preference shareholders will not be able to receive more dividends than the prescribed rate. Thus investing in preferred shares also reduces risk and returns. Generally, the preferred shareholders are not allowed to participate in the annual general meeting of the company except in the case of discussion on issues related to their rights and interests. Preference shares are also considered as hybrid security because they are characterized by both ordinary shares and debentures. As per the provision made in Article 65 of the Companies Act, 2063, the issuing company must have disclosed certain things in the rules. For example, what is the percentage of dividend received by the preference share holder, whether the company will get preference in dismissal or not, whether the dividend will be added every year or not, whether there will be voting rights in such shares and if so, in what proportion? . Similarly, whether the preference shares can be converted into ordinary shares or not, whether the amount of such shares will be refunded after a certain period of time and whether it will be refunded with premium or without premium, all the details should be disclosed in the preference shares. Preference shares can be converted into ordinary shares only if there is provision in the rules to convert the preferred shares into ordinary shares. |
| 2 |
2 |
#company |
अविच्छिन्न उत्तराधिकारवाला संस्था (Perpetual Succession) |
अविच्छिन्न उत्तराधिकारवाला संस्था (Perpetual Succession) : कम्पनी निरन्तर अस्तित्वमा रहिरहने मान्यता । कानुनको दृष्टिमा कम्पनी छुट्टै कानुनी व्यक्ति भएकोले दर्ता भएपछि कम्पनी संस्थापना गर्ने सबै संस्थापक सेयर धनीको मृत्यु भएमा वा निजहरूले कम्पनी छाडेर गएमा समेत कम्पनीको अस्तित्व समाप्त हुँदैन । कम्पनीका सेयर धनीहरू फेरिन सक्दछन् । नयाँ सेयर धनीहरू कम्पनीमा आउन सक्दछन् । पुराना सेयर धनीहरूले कम्पनी छाड्न सक्दछन् । तर सबै संस्थापक सेयर धनीको हेरफेर तथा मृत्युले कम्पनीको कानुनी अस्तित्वमा कुनै असर पर्दैन । कानुन बमोजिम कम्पनीको विघटन नभएसम्म कम्पनी निरन्तर अस्तित्वमा रहन्छ । |
Avicchinna uttaradhikaravala sanstha (Perpetual Succession): Kampani nirantara astitvama rahirahane manyata. Kanunako drstima kampani chuttai kanuni vyakti bhaekole darta bhaepachi kampani sansthapana garne sabai sansthapaka seyara dhaniko mrtyu bhaema va nijaharule kampani chadera gaema sameta kampaniko astitva samapta humdaina. Kampanika seyara dhaniharu pherina sakdachan. Nayam seyara dhaniharu kampanima auna sakdachan. Purana seyara dhaniharule kampani chadna sakdachan. Tara sabai sansthapaka seyara dhaniko heraphera tatha mrtyule kampaniko kanuni astitvama kunai asara pardaina. Kanuna bamojima kampaniko vighatana nabhaesamma kampani nirantara astitvama rahancha. |
Perpetual Succession: The belief that the company will continue to exist. As the company is a separate legal entity from the point of view of law, the existence of the company does not end even after the death of all the founding share holders who left the company or they left the company after registration. The company's shares can be returned to the rich. New shareholders can come to the company. Older shareholders may leave the company. But the manipulation and death of all the founding shareholders will not affect the legal existence of the company. The company will continue to exist until it is dissolved in accordance with the law. |
| 3 |
3 |
#company |
अधिकार क्षेत्र विहीनताको सिद्धान्त (Doctrine of Ultra Vires) |
अधिकार क्षेत्र विहीनताको सिद्धान्त (Doctrine of Ultra Vires) : कम्पनीको प्रबन्ध पत्रको उद्देश्य खण्डमा उल्लिखित काम कारबाहीभन्दा बाहिर गई कम्पनीले कुनै काम कारबाही गरेमा त्यस्तो काम कारबाही अवैध वा अमान्य हुने कम्पनी कानुनको सिद्धान्त । तर असल नियतले कम्पनीसँग कारोबार गर्ने तेस्रो पक्ष (कम्पनी बाहिरका व्यक्ति) को हकको रक्षाको लागि यो सिद्धान्तलाई विकसित देशका कम्पनी कानुनहरूले बिस्तारै मान्यता दिन छाडेका छन् । कम्पनी ऐन, २०६३ मा पनि कम्पनीको प्रबन्ध पत्रको आधारमा अधिकार क्षेत्र विहीन भएको भनी कम्पनीको कुनै काम कारोबार अवैध वा अमान्य नहुने व्यवस्था गरिएको छ । कम्पनीको कनै सञ्चालकले आफलाई प्राप्त अख्तियारीभन्दा बाहिर गई काम कारोबार गरेमा त्यस्तो काम कारोबार साधारण सभाले विशेष प्रस्ताव पारित गरी अनुमोदन गर्न सक्दछ । अनुमोदन नगरेमा पनि यस्तो कारोबार बाध्यात्मक हुन्छ । तर यसबाट कम्पनीलाई कुनै नोक्सानी परे सम्बन्धित सञ्चालक वा पदाधिकारीबाट कम्पनीले उक्त नोक्सानी भराई लिन सक्दछ । कम्पनी वा आफूलाई प्राप्त अधिकारको सीमा नाघी काम कारबाही गर्ने सञ्चालक वा पदाधिकारीलाई कैद र जरिवाना वा दुबै सजाय हुन सक्छ । कम्पनीको अख्तियार प्राप्त व्यक्तिसँग कुनै तेस्रो व्यक्तिले असल नियतल गरेको काम कारबाही कम्पनीलाई बन्धनकारी हुन्छ । तर कम्पनीको सञ्चालक वा अख्तियार प्राप्त व्यक्तिले आफ्नो व्यक्तिगत हितका लागि वा कम्पनीलाई हानि नोक्सानी गराउनको लागि कारोबार गर्न लागेको कुरा थाहा पाएर वा आशंका भएर पनि त्यस्तो सञ्चालक वा व्यक्तिसँग कारोबार गर्ने कुनै व्यक्तिले त्यस्तो कारोबारको सम्बन्धमा कम्पनीमा कुनै दाबी गर्न पाउँदैन । आफूलाई प्राप्त अख्तियार नघाई काम गर्ने कुनै सञ्चालक वा अख्तियार प्राप्त व्यक्ति त्यसरी अख्तियार नघाई गरेको कामका लागि व्यक्तिगत रूपमा जिम्मेवार हुन्छन् । |
Adhikara ksetra vihinatako siddhanta (Doctrine of Ultra Vires): Kampaniko prabandha patrako uddesya khandama ullikhita kama karabahibhanda bahira gai kampanile kunai kama karabahi garema tyasto kama karabahi avaidha va amanya hune kampani kanunako siddhanta. Tara asala niyatale kampanisamga karobara garne tesro paksa (kampani bahiraka vyakti) ko hakako raksako lagi yo siddhantalai vikasita desaka kampani kanunaharule bistarai manyata dina chadeka chan. Kampani aina, 2063 ma pani kampaniko prabandha patrako adharama adhikara ksetra vihina bhaeko bhani kampaniko kunai kama karobara avaidha va amanya nahune vyavastha garieko cha. Kampaniko kanai sancalakale aphalai prapta akhtiyaribhanda bahira gai kama karobara garema tyasto kama karobara sadharana sabhale visesa prastava parita gari anumodana garna sakdacha. Anumodana nagarema pani yasto karobara badhyatmaka huncha. Tara yasabata kampanilai kunai noksani pare sambandhita sancalaka va padadhikaribata kampanile ukta noksani bharai lina sakdacha. Kampani va aphulai prapta adhikarako sima naghi kama karabahi garne sancalaka va padadhikarilai kaida ra jarivana va dubai sajaya huna sakcha. Kampaniko akhtiyara prapta vyaktisamga kunai tesro vyaktile asala niyatala gareko kama karabahi kampanilai bandhanakari huncha. Tara kampaniko sancalaka va akhtiyara prapta vyaktile aphno vyaktigata hitaka lagi va kampanilai hani noksani garaunako lagi karobara garna lageko kura thaha paera va asanka bhaera pani tyasto sancalaka va vyaktisamga karobara garne kunai vyaktile tyasto karobarako sambandhama kampanima kunai dabi garna paumdaina. aphulai prapta akhtiyara naghai kama garne kunai sancalaka va akhtiyara prapta vyakti tyasari akhtiyara naghai gareko kamaka lagi vyaktigata rupama jimmevara hunchan. |
Doctrine of Ultra Vires: The principle of company law that if a company carries out any work beyond the scope of work mentioned in the objective section of the management letter of the company, such work will be illegal or invalid. However, in order to protect the rights of third parties (persons outside the company) to conduct business with the company in good faith, this principle has gradually ceased to be recognized by the company laws of developed countries. In the Companies Act, 2063, provision has been made that no business of the company is illegal or invalid as it has no jurisdiction on the basis of the management letter of the company. If any operator of the company conducts business beyond its authority, such business may be approved by the general meeting by passing a special resolution. Such transactions are binding even if not approved. However, in case of any loss to the company, the company can recover the loss from the concerned operator or official. Operators or officials who operate beyond the limits of their authority may be subject to imprisonment and a fine or both. The actions of a third party with a person authorized by the company are binding on the company. Provided that any person who deals with such operator or person knowingly or knowing that the operator or authorized person of the company is going to do business for his personal benefit or to cause harm to the company, may not make any claim in the company regarding such transaction. Any operator or person authorized to act without the authority to do so is personally responsible for the work done without such authority. |
| 4 |
4 |
#company |
अधिकृत पुँजी (Authorized Capital) |
अधिकृत पुँजी (Authorized Capital) : कम्पनीको सेयर पूँजीको रूपमा सेयर धनीबाट उठाउन पाउने पुँजीको अधिकतम् रकम । सेयर बिक्री बापत कम्पनीले उठाउन पाउने अधिकतम् रकम नै अधिकृत पुँजी हो । कम्पनीले अधिकृत पुँजी भन्दा बढी हुने गरी सेयर जारी गर्न वा बिक्री गर्न सक्दैन । कम्पनीको साधारण सभाले विशेष प्रस्ताव पारित गरी अधिकृत पुँजी बढाउन वा घटाउन सक्दछ । अधिकृत पुँजी घटाउन वा •बढाउनका लागि बैकिङ वा वित्तीय कारोबार गर्ने कम्पनीले नेपाल राष्ट्र बैक र बिमा व्यवसाय गर्ने कम्पनीले बिमा समितिको पूर्वस्वीकृति लिनु पर्दछ । तर कम्पनीले सेयर पुँजी घटाउनका लागि भने अदालतको पूर्व स्वीकृति समेत लिनु पर्ने हुन्छ । |
Adhikrta pumji (Authorized Capital): Kampaniko seyara pumjiko rupama seyara dhanibata uthauna paune pumjiko adhikatam rakama. Seyara bikri bapata kampanile uthauna paune adhikatam rakama nai adhikrta pumji ho. Kampanile adhikrta pumji bhanda badhi hune gari seyara jari garna va bikri garna sakdaina. Kampaniko sadharana sabhale visesa prastava parita gari adhikrta pumji badhauna va ghatauna sakdacha. Adhikrta pumji ghatauna va badhaunaka lagi baikina va vittiya karobara garne kampanile nepala rastra baika ra bima vyavasaya garne kampanile bima samitiko purvasvikrti linu pardacha. Tara kampanile seyara pumji ghataunaka lagi bhane adalatako purva svikrti sameta linu parne huncha. |
Authorized Capital: The maximum amount of capital that can be raised from the shareholder as the share capital of the company. Authorized capital is the maximum amount that a company can raise for the sale of shares. The Company may not issue or sell shares in excess of its authorized capital. The general meeting of the company may increase or decrease the authorized capital by passing a special resolution. In order to increase or decrease the authorized capital, the company doing banking or financial transactions, Nepal Rastra Bank and the company doing insurance business must get the prior approval of the Insurance Committee. However, in order to reduce the share capital of a company, prior approval of the court is required. |
| 5 |
5 |
#company |
अङ्कित मूल्य (Face Value) |
अङ्कित मूल्य (Face Value) : कुनै कम्पनीले जारी गरेको प्रत्येक सेयरको मूल्यको बारेमा कम्पनीको प्रबन्ध पत्रमा खुलाइएको रकम । कम्पनीको प्रति सेयरको अङ्कित मूल्यको आधारमा कम्पनीको अधिकृत पुँजीको गणना हुन्छ । आवश्यकता अनुसार कम्पनीले कहिले काहि अङ्कित मूल्य भन्दा बढी ( प्रीमियम) मूल्यमा र कहिले काहिं अङ्कित मूल्य भन्दा कम (सेयर डिस्काउन्ट) मूल्यमा समेत आफ्नो सेयर बिक्री गर्ने गरी सेयर जारी गर्न सक्दछ । पब्लिक कम्पनीले सेयरको अङ्कित मूल्य प्रति सेयर ५० रुपैयाँ वा दस अङ्कले भाग जाने सो भन्दा बढी अङ्कले हुन आउने गरी प्रबन्ध पत्र तथा नियमावलीमा व्यवस्था भए बमोजिमको रकम बराबर तोक्न सक्दछ । नेपालको सन्दर्भ र व्यवहार प्रचलनमा प्रायः सबै पब्लिक कम्पनीको प्रति सेयर अङ्कित मूल्य रु १००/- रहेको देखिन्छ । तर प्राइभेट कम्पनीले प्रति सेयर मूल्य कति हुने भन्ने बारेमा नियमावलीमा व्यवस्था गर्न सक्दछ । यस सम्बन्धमा कम्पनी ऐन, २०६३ को दफा २७ तथा बैक तथा वित्तीय संस्था सम्बन्धी ऐन, २०६३ को दफा ७ (२) मा व्यवस्था गरिएको छ । |
Ankita mulya (Face Value): Kunai kampanile jari gareko pratyeka seyarako mulyako barema kampaniko prabandha patrama khulaieko rakama. Kampaniko prati seyarako ankita mulyako adharama kampaniko adhikrta pumjiko ganana huncha. avasyakata anusara kampanile kahile kahi ankita mulya bhanda badhi (primiyama) mulyama ra kahile kahiṁ ankita mulya bhanda kama (seyara diskaunta) mulyama sameta aphno seyara bikri garne gari seyara jari garna sakdacha. Pablika kampanile seyarako ankita mulya prati seyara 50 rupaiyam va dasa ankale bhaga jane so bhanda badhi ankale huna aune gari prabandha patra tatha niyamavalima vyavastha bhae bamojimako rakama barabara tokna sakdacha. Nepalako sandarbha ra vyavahara pracalanama prayah sabai pablika kampaniko prati seyara ankita mulya ru 100/- raheko dekhincha. Tara praibheta kampanile prati seyara mulya kati hune bhanne barema niyamavalima vyavastha garna sakdacha. Yasa sambandhama kampani aina, 2063 ko dapha 27 tatha baika tatha vittiya sanstha sambandhi aina, 2063 ko dapha 7 (2) ma vyavastha garieko cha. |
Face Value: The amount disclosed in the management letter of a company about the value of each share issued by a company. The authorized capital of a company is calculated on the basis of its face value per share. As required, the company may issue shares at a price sometimes higher than the face value (premium) and sometimes even below the face value (share discount). The public company may fix the face value of the shares at Rs. 50 per share or more than ten digits divided by the number as provided in the management letter and rules. In Nepal's context and practice, the face value of almost all public companies seems to be Rs. 100 / - per share. But the private company can make arrangements in the regulations about the price per share. Provision has been made in this regard in Section 27 of the Companies Act, 2063 and Section 7 (2) of the Banking and Financial Institutions Act, 2063. |